Stil staan bij jezelf

Verbijsterend eigenlijk, hoe ‘bij jezelf stil staan’ zó ongewoon kan zijn in een samenleving.

Iedere keer opnieuw komen er mensen bij mij, die het zich nooit eigen hebben gemaakt om bewust stil te staan bij zichzelf. Wat bedoel ik daar mee?

We leren van jongs af aan van alles over de wereld en over hoe we ons dienen te gedragen.

Bewust worden ons vaardigheden aangeleerd zoals spreken van een taal en beroepsvaardigheden om een zelfstandig bestaan te kunnen opbouwen. Dat leren gebeurt voor een groot deel intentioneel, bewust: door onze ouders in de opvoeding en op school.

Via onbewust leren komen er nog inzichten, kennis en vaardigheden bij. Simpelweg doordat we leven en ‘onderweg’ ervaringen opdoen die niet georganiseerd en geïnstitutionaliseerd worden aangeboden. Vaak zijn dat behulpzame en nuttige vaardigheden.

Door niet-intentionele gedragingen van onze opvoeders in gezin, in groepjes leeftijdsgenoten en op school leren we onszelf ook opvattingen aan over onszelf die helaas belèmmerend voor ons zijn.

Als je gepest wordt leer je jezelf aan je kop niet boven het maaiveld uit te steken of nog veel ingrijpender: jezelf altijd heel klein te maken en je minderwaardig te voelen. Ook al ben je inmiddels een boom van een kerel, die als hij fier rechtop zou gaan staan en de mensen rechtstreeks aan zou kijken alleen al door die pose als evenwaardig wordt ervaren in plaats van ‘niet gezien te worden’.

Als je het nooit goed deed en je altijd bang was om (voor de zoveelste keer) afgewezen te worden wordt je over-voorzichtig, kun je het niet geloven dat iemand je een complimentje maakt (‘dat kan niet waar en oprecht zijn’). Je reageert ontwijkend of juist agressief.

Je zou het verborgen leren kunnen noemen. We zijn ons er niet van bewust dat we ons van jongs af aan een veelheid aan opvattingen en gedragingen eigen maken. Ook belemmerende.

Juist deze opvattingen over onszelf en de wereld om ons heen sturen (onbewust) ons gedrag dat ons problemen oplevert. Terwijl steeds duidelijker wordt hoezeer mensen zich laten leiden door wat in ons onderbewuste is opgeslagen, leren we nergens georganiseerd/geïnstitutionaliseerd om stil te staan bij wat ons onderbewust drijft. Wat een gemiste kans!

Pas als we vast lopen, uitvallen, diep in de ellendige gevoelens geraken, dan komen we uiteindelijk tot de stap om daar wat mee te doen. Vaak pas nadat anderen ons dat al meerdere keren en al jaren hebben aangeraden.

Zelf ben ik meer dan dertig jaar actief geweest in het onderwijs en ben van mening dat ‘ontwikkelen van zelf-reflecterend vermogen’ als belangrijk bestanddeel in het onderwijs ingebakken zou moeten worden. Met de specifieke betekenis van: leren ontdekken wat jouw verborgen opvattingen en overtuigingen (over jezelf) zijn. Wat een rijkdom verwerf je daar mee. Wat een enorme hoeveelheid frustratie, ellende, verdriet kun je daarmee in je latere leven voorkomen.

Ondertussen ga ik door individueel cliënten de hen passende tools aan te reiken teneinde eerder verborgen leren bewust te krijgen en daar anders, niet langer belemmerd, mee om te gaan.