Angst > spanning > onhandig gedrag > conflict > uitval of onnodig ontslag

Wij zijn er meesters in om angst niet te (willen) onderkennen. Immers van jongs af aan leren we al spelend dat bang zijn ons niet de verbinding brengt of zelfs ‘status’ oplevert die we graag bij onze speelkameraadjes verkrijgen. Als volwaardig opgenomen worden: ja, dat willen we allemaal graag. ‘Bang zijn’ of ‘het imago van bang te zijn’ levert jou niet bepaald die positie op.

Kortom verdringen we voor de buitenwereld veelal onze angsten, uiteindelijk ook voor onszelf. En toch: juist onze angsten onderkennen en er mee dealen levert ons als we volwassen zijn veel meer op. Sterker: het voorkomt dat we allerlei klachten krijgen, die we kunnen vermijden als we onze angst in de ogen kunnen kijken en er anders mee om leren gaan.

Angst is net als blijdschap, boosheid en bedroefdheid een primaire kernemotie. Deze zijn universeel bij alle volkeren herkenbaar, gegraveerd in onze gelaatsspieren en sterk lichamelijk bepaald. Angst is in ons leven de krachtigste emotie. Mildere vormen van angst zijn: je niet op je gemak voelen, onrustig zijn en bezorgd zijn. Evolutionair is angst een waarschuwing voor gevaar. Angst slaat vaak op iets dat mogelijk is, maar zich nog niet concreet voordoet (er nog niet is). De angst om een spin aan te treffen in je slaapkamer bijvoorbeeld. Angst is dan zonder object, anders verwoord zonder concreet waarneembare, directe aanwijzing. Dit in tegenstelling tot angst door een concrete aanleiding: je vreest de agressie van die grommende hond voor je met blikkerende tanden, onbesuisd gedrag door die onbehouwen zwaaiende, dronken kerel die jou tegemoet komt of je vreest een situatie als jouw komende beoordelingsgesprek waarvan je ‘aanvoelt’ dat er vervelende dingen gezegd gaan worden. Of dat nu waar is of niet. Veel mensen die ik heb begeleid veronderstellen iets negatiefs zonder dat dat nodig blijkt.

Angst leidt tot vechten, vluchten of bevriezen (= je dood houden bij de confrontatie met een Grizzlybeer is bijvoorbeeld de meest succesvolle overlevingsstrategie). Vechten (waarbij boosheid helpt) kan ook voortkomen uit angst, preciezer: afweer van angst. En vechten is niet per definitie de meest vruchtbare strategie tijdens een beoordelingsgesprek. Net zomin als stilvallen, niet reageren en de gram meenemen naar al die momenten dat je aan het gesprek terug gaat denken.

Veel mensen schieten automatisch in het ene of juist het andere uiterste en hebben geen alternatieven ter beschikking. Dat maakt per definitie onvermogend. Sterker: ze maken geen tijd om te reflecteren en bewust een strategie te kiezen, passend bij de context, aanleiding en belang.

De lichamelijke verschijnselen van angst zijn: verhoogde ademhaling, hartkloppingen, een wurgend gevoel in keel en borstkas, beven van ledematen, duizeligheid, rommelend darmen, tintelende vingers, zweten, de drang tot urineren.

Mentale verschijnselen van angst zijn: black-outs, niet meer helder kunnen denken, tollende gedachten, verlies van herinnering over een ervaren gebeurtenis.

Herken je deze symptomen? Luister er naar. Zit je met vragen over hoe te reageren? Hoe voor te bereiden? Heb je vaak moeite met het ontvangen van feedback of kritiek?

Deel met anderen en bespreek welke mogelijkheden zij zien of zouden benutten. Het kan je ogen openen voor nieuwe mogelijke handelwijzen die productiever zijn en jou meer opleveren dan jouw gebruikelijke automatische piloot.